Przewozy nienormatywne są wysoko wyspecjalizowaną dziedziną branży TSL. Należą do najtrudniejszych operacji logistycznych, których podejmują się firmy świadczące usługi transportowe. W przypadku największych i najcięższych ładunków, skala tych przedsięwzięć jest na tyle duża, że mogą być znacznym utrudnieniem w ruchu drogowym i wzbudzają spore zainteresowanie mediów. Większość przewozów ma jednak o wiele mniej spektakularny charakter, choć i tak stanowią spore wyzwanie dla przewoźników. Jak przeprowadza się tego rodzaju operacje transportowe? Czym się charakteryzuje przewóz gabarytów?
Co to jest transport ponadgabarytowy?
Najczęściej mówi się o tym, że transport ponadnormatywny to taki, który dotyczy ładunków o parametrach przekraczających zawarte w przepisach normy. Zostały one zawarte w różnego rodzaju aktach prawnych regulujących sposób wykorzystania środków transportu i infrastruktury transportowej.
Warto tu bowiem zauważyć, że transport ponadgabarytowy to nie tylko transport drogowy, ale i transport kolejowy, lotniczy i wodny – morski i śródlądowy. Ładunki gabarytowe przewozi się zarówno niskopodwoziowymi ciężarówkami, jak i statkami, barkami, pociągami oraz samolotami.
Rzecz jasna to transport drogowy wzbudza największe emocje. Jest nie tylko najtrudniejszy w organizacji, ale i najbardziej efektowny. Co więcej, może powodować istotne utrudnienia w ruchu drogowym, a ze względu na ograniczenia infrastruktury może się wiązać z koniecznością modyfikacji trasy (np. wycięcia drzew czy demontażu oznakowania).
Przewozy nienormatywne wymagają specjalistycznego sprzętu i dużej wiedzy. Trzeba też spełnić wiele różnych kwestii formalnych (pozwolenia, posiadanie licencji, ubezpieczenia). Dlatego tego typu operacje logistyczne są realizowane przez profesjonalnych przewoźników. Przykładem może być transport ponadgabarytowy z firmą Jupiter specjalizującą się w przewozie ładunków o nienormatywnym charakterze.
Pozwolenia na transport ponadnormatywny
Prawo drogowe przewiduje różne kategorie zezwoleń na transport ponadnormatywny. Zgodnie z aktualnymi przepisami istnieje ich 5 rodzajów, uwzględniających parametry wagowe i wymiarowe ładunków. Pozwolenia wydawane są na określony czas (od miesiąca do 24 miesięcy) na przejazdy drogami publicznymi i krajowymi, a w przypadku Kategorii V na wyznaczony okres czasu i wyznaczoną trasę wskazaną w zezwoleniu.
Zezwolenia można uzyskać w Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad lub od adekwatnej jednostki samorządu terytorialnego – starosty urzędującego w miejscu rozpoczęcia przejazdu lub starosty właściwego ze względu na siedzibę wnioskodawcy. W przypadku transportu międzynarodowego pozwolenie musi wydać także naczelnik urzędu celno-skarbowego oraz odpowiednie organy w krajach, w których przewóz gabarytów ma być realizowany.
Drogowy transport ponadgabarytowy – jakie wymiary musi mieć ładunek, by zostać uznany za gabarytowy?
Ładunki gabarytowe mają zróżnicowany charakter. To między innymi dlatego transport ponadnormatywny jest dużym wyzwaniem logistycznym. Niektóre ładunki nie przekraczają norm długości, szerokości i wysokości, ale ich waga i nacisk na osie są zbyt wysokie, by dopuścić ich transport do normalnego ruchu drogowego. Inne mogą przekraczać dopuszczalną wysokość lub szerokość, ale nie przekraczać dopuszczalnego ciężaru. Wystarczy zaś, aby tylko jedna norma była przekroczona, a ładunek musi zostać uznany za ponadnormatywny.
Zgodnie z aktualnie obowiązującymi normami ładunki ponadgabarytowe to takie, których wysokość wraz z pojazdem jest większa niż 4 metry, długość przekracza 16,5 m (dla naczepy) lub 18,75 m (w przypadku przyczepy), szerokość to ponad 2,55 m, a masa całkowita wynosi powyżej 42 ton. Co istotne, ładunek musi być niepodzielny. Za przekroczenie tych norm i przejazd bez odpowiedniego zezwolenia przewidziane są sankcje, którymi oprócz grzywny jest wstrzymanie transportu.
Ładunki gabarytowe w przewozach nienormatywnych
Spośród różnych rodzajów ładunków ponadgabarytowych z pewnością wyróżniają się te o największych rozmiarach i wadze. To najczęściej obiekty, które są wykorzystywane przez przemysł ciężki, petrochemiczny, chemiczny i energetyczny. To także przedmioty wykorzystywane w instalacjach badawczych. Przykładem mogą być elementy reaktorów, piece, transformatory, maszyny drążące, łopaty turbin wiatrowych, silosy, ale i takie ładunki jak wahadłowiec kosmiczny Endeavour, którego ostatnia droga – do muzeum w Kalifornijskim Centrum Naukowym – wiodła ulicami Los Angeles.
Innym rodzajem ładunków gabarytowych są łodzie, jachty, houseboaty i wszelkie jednostki pływające. Ze względu na kształt mogą one wymagać budowy specjalnego stelaża na czas przewozu. Podobnie jest w przypadku silosów, zbiorników, rurociągów, wież destylacyjnych. Ich okrągły kształt, ciężar i duże rozmiary sprawiają, że przewoźnik musi ze szczególną uwagą zadbać o ich właściwe zabezpieczenie w trakcie realizacji zlecenia.
Transport ponadnormatywny obejmuje również gabarytowe ładunki dłużycowe – na przykład wspomniane turbiny wiatrowe czy konstrukcje stalowe, duże elementy budowlane, prefabrykaty, kadłuby statków, maszty. To także przewóz maszyn budowlanych o nienormatywnych rozmiarach, przewóz maszyn przemysłowych i maszyn rolniczych oraz transport pojazdów wolnobieżnych, ciągników siodłowych i militariów czy domków holenderskich.
Ponadgabarytowy transport ładunków – trudności i wyzwania logistyczne
Organizacja transportu gabarytowego nie jest łatwa i nie ma w niej rutynowych przewozów. Każde zlecenie jest inne i nawet przy wykorzystaniu tych samych procedur należy liczyć się z możliwością pojawienia się nowych problemów, do których trzeba podejść w sposób indywidualny. Właśnie ten aspekt dla wielu logistyków jest tym, co czyni pracę przy przewozach gabarytów interesującym i satysfakcjonującym zajęciem.
Warto podkreślić, że nawet przy najprostszych zleceniach w transporcie gabarytów bardzo ważne jest dokładne planowanie. Logistyk musi uwzględnić specyfikę ładunku, a także uwzględnić ograniczenia drogowe infrastruktury, wykonując studium wykonalności zlecenia. Uwzględnia ono m.in. wszelkie mosty, wiadukty, zakręty i ronda, tunele, wzniesienia i nachylenia terenu, zwężenia dróg i ulic, słupy oświetleniowe i energetyczne, przewody elektryczne, znaki drogowe, a nawet roboty drogowe czy warunki pogodowe. Analiza trasy przejazdu musi brać pod uwagę nacisk pojazdu na podłoże. Należy też liczyć się z koniecznością wykonania dodatkowych prac takich jak demontaż infrastruktury drogowej (choćby oświetlenia) czy budowa nowych jej elementów, np. podjazdów. Kwestie te muszą być skoordynowane i przeprowadzane z właściwymi służbami i organami władzy.
Oprócz starannego planowania warto podkreślić znaczenie bezpieczeństwa. O tym, że jest ono najważniejsze w transporcie ponadgabarytowym, przeczytać można na przykład w tym artykule. Operacje logistyczne tego typu nie należą do tanich, a uszkodzenie ładunku może być równie kłopotliwe, co kosztowne. Dlatego przewożony ładunek należy odpowiednio zabezpieczyć. Ważne jest także bezpieczeństwo osób uczestniczących w transporcie oraz osób postronnych, np. uczestników ruchu drogowego. To między innymi dlatego organizacja niektórych przewozów gabarytowych musi wykorzystywać eskortę pilota, a czasem także policji.
Ile kosztuje transport ponadgabarytowy?
Cena wykonania przewozu nienormatywnego zależy od charakteru ładunku i skali przedsięwzięcia. Transport kombajnu czy transport koparki to mniejsze wyzwanie niż przewóz przęsła mostu. W obu wypadkach jest to jednak logistyczne wyzwanie, którego koszty wykraczają poza standardowe przewozy. Ze względu na specjalistyczny charakter tego typu przewozów trzeba liczyć się z wysoką ceną. Im bardziej nietypowy i niestandardowy ładunek, tym większe koszty transportu.
Warto zauważyć, że nie wszystkie ładunki można przewieźć standardowym sprzętem. Zdarza się, że do realizacji niektórych zleceń konieczne jest wykonanie środków transportu na zamówienie, np. specjalistycznych naczep czy samochodów-platform. Na ceny usługi transportu gabarytowego wpływ mają także koszty obsługi – zarówno na etapie planowania zlecenia, jak i jego realizacji. Ponadto, należy uwzględnić opłaty drogowe, opłaty za zezwolenia, ubezpieczenie, a w pewnych wypadkach także koszty związane z modyfikacją trasy przejazdu czy związane z tym odszkodowania. Trudno zatem wskazać koszty transportu ponadgabarytowego, ale należy powiedzieć, że są one zdecydowanie wyższe od kosztów standardowego transportu drogowego.