Rola kolei w globalnym łańcuchu dostaw

Nie powinno być dla nikogo zaskoczeniem, że kolej jest jedną z głównych gałęzi transportu międzynarodowego. Towarowy transport kolejowy daje przedsiębiorcom spore możliwości, których próżno szukać gdzie indziej. Kolej pozostaje więc wciąż bardzo popularną metodą przewożenia towarów w obrocie międzynarodowym, po którą sięgają firmy działające w najróżniejszych branżach. Czym charakteryzuje się transport kolejowy? Na jakie rodzaje się dzieli? Jaką rolę odgrywa w globalnym łańcuchu dostaw? Jakie są zalety i wyzwania z nim związane? Odpowiedzi na te wszystkie pytania znajdziesz poniżej.

Charakterystyka transportu kolejowego

Najbardziej charakterystyczną cechą transportu kolejowego jest to, że odbywa się wyłącznie szynami jezdnymi (od których bierze się jego druga nazwa – transport szynowy). Transport kolejowy jest możliwy dzięki odpowiedniej infrastrukturze, w skład której wchodzą:

• Linie kolejowe;
• Pociągi składające się z lokomotywy oraz różnego typu wagonów;
• Stacje kolejowe;
• Zaplecze kolejowe, czyli wszystkie instytucje zajmujące się obsługą transportu kolejowego.

Transport kolejowy jest szczególnie powszechnie wykorzystywany w krajach o dobrze rozwiniętym przemyśle wydobywczym oraz w państwach o dużej powierzchni.

Transport kolejowy jest najbardziej opłacalny przy przewozach na duże odległości – przy 600 i więcej kilometrach.

Rodzaje transportu kolejowego

Przy transporcie kolejowym wyróżnia się trzy podstawowe gałęzie:

• Transport drobnicowy – w ten sposób przewozi się między terminalami kolejowymi drobne przesyłki, paczki, towary na sztuki oraz inne podobne ładunki. Ta forma przewozu jest wyraźnie bardziej opłacalna niż transport lotniczy, ale cechuje się dłuższym czasem realizacji. Jest natomiast szybsza, ale droższa od transportu morskiego. Koszty przewożenie ładunków drobnicowych są ustalane indywidualnie na podstawie ich wagi (kg) i objętości (m3).
• Transport kontenerowy – w tym przypadku wykorzystuje się otwarte wagony-platformy, do których przymocowuje się kontenery. Dużą zaletą takiego rozwiązania jest to, że każdy kontener podlega międzynarodowej standaryzacji, co eliminuje konieczność przeładunku przy zmianie środka transportu. Kontenery są więc idealne, jeśli chcemy przewieźć coś transportem intermodalnym, czyli wykorzystującym kilka różnych środków transportu w jednym łańcuchu dostaw – kontenery można bez problemu załadować na statek czy ciężarówkę i dostarczyć w miejsce niedostępne dla kolei. Kolejowy transport kontenerowy jest szczególnie popularnym rozwiązaniem przy przewozie towarów z Chin.
• Transport pełnowagonowy – nazywany też konwencjonalnym. Polega ona na całkowitym wypełnieniu danego wagonu jednorodnym towarem. Pojedynczy wagon tego typu może przewieźć 100 m3 ładunku, co odpowiada ok. 50-60 tonom – to niemal trzykrotność dopuszczalnego obciążenia ciężarówki. Choć taka forma transportu pozwala na przewiezienie niemal dowolnego typu ładunków, zdecydowanie najczęściej wykorzystuje się ją przy ładunkach płynnych i stałych transportowanych luzem. Będą to przede wszystkim:
  • paliwa,
  • surowce i produkty ciekłe,
  • artykuły chemiczne,
  • zboża,
  • rudy metali,
  • węgiel,
  • stal.

Wpływ transportu kolejowego na globalny obrót towarami

Transport kolejowy jest niezwykle istotnym elementem handlu międzynarodowego – to doskonały sposób na przewóz towarów w dużych ilościach na spore odległości przy relatywnie niedużych kosztach. Zapewnia bardzo dobry stosunek czasu realizacji do ceny przewozu, plasując się pomiędzy szybkim, ale drogim transportem lotniczym, a bardzo tanim, lecz czasochłonnym transportem morskim.

Nie bez znaczenia jest również wysoka ładowność pociągów – pojedyncza lokomotywa może jednocześnie ciągnąć nawet kilkadziesiąt wagonów towarowych. Co prawda ładownością pociągi ustępują dużym frachtowcom, ale znacznie wygrywają pod tym względem z transportem drogowym i samolotami.

Kolejowe połączenie między Europą a Chinami nie bez powodu jest nazywane Nowym Jedwabnym Szlakiem – stanowi ono główną arterię transportową w handlu między krajami europejskimi i Azją. Dzięki podpisanej w 2008 r. Konwencji SMGS nastąpiła unifikacja międzynarodowych listów przewozowych dla kolei, co pozwoliło znacznie uprościć biurokrację związaną z przewozem towarów po wspomniany szlaku.

Kolej jest szczególnie istotna w przypadku państw, które nie mają bezpośredniego dostępu do morza, a mimo to prowadzą długodystansowy handel międzynarodowy.

Co więcej, na przestrzeni kilku ostatnich lat ceny międzynarodowego transportu kolejowego znacznie spadły, co otworzyło dostęp do tej formy przewozu znacznie szerszemu gronu przedsiębiorców – obecnie nawet średnie i małe firmy mogą sobie pozwolić na korzystanie z transportu kolejowego bez przeznaczania na ten cel wysokich kwot. Nie powinno zatem dziwić, że wiele państw wciąż rozwija swoją infrastrukturę kolejową, zapewniając sobie tym samym znacznie większe możliwości transportowe.

To wszystko sprawia, że obecnie transport kolejowy jest jedną z najdynamiczniej rozwijających się gałęzi logistyki międzynarodowej.

Zalety i wyzwania transportu kolejowego

Jak każde rozwiązanie, transport kolejowy ma swoje mocne i słabe strony. Oto zestawienie najważniejszych z nich:

Zalety transportu kolejowego

• Duża pojemność ładunkowa – za pomocą kolei można przesyłać duże ilości towarów o najróżniejszym charakterze. Jak już wspomniano wyżej, na pojedynczy wagon można załadować niemal trzykrotnie większy ciężar, niż dopuszcza ciężarowy transport drogowy. Będzie to więc bardziej opłacalna opcja, gdy chcemy przewieźć jednorazowo duże ilości towarów – i to już przy odległościach powyżej 200 km. Jest to również doskonały sposób na przewóz materiałów ponadgabarytowych. Pod względem ładowności pociągi przegrywają jedynie z dużymi statkami transportowymi.
• Niezawodność – przewozy kolejowe są znacznie mniej zależne od warunków pogodowych niż inne środki transportu. Na torach zdarza się też wyraźnie mniej nieprzewidzianych sytuacji niż na drogach czy morzu. Ryzyko uszkodzenia ładunku jest więc minimalne. To samo tyczy się kradzieży. Pociągi suną więc pewnie do swojego celu i jeśli tylko zadbamy o komplet dokumentów, możemy być niemal pewni, że dotrą na miejsce bez zakłóceń i w wyznaczonym terminie.
• Efektywność energetyczna – pociągi są zaliczane do grona ekologicznych środków transportu, zwłaszcza jeśli dana trasa jest zelektryfikowana. Tabory spalinowe są dzisiaj raczej rzadkością, dzięki czemu nawet bardzo duże transporty cechują się niskim śladem węglowym. Co więcej, pociąg pobiera stosunkowo mało energii, co pozwala na spore ograniczenie kosztów przy przewozach na znaczne odległości.

Wady transportu kolejowego

• Ograniczona infrastruktura kolejowa – transport kolejowy może odbywać się wyłącznie po torach, a wiele miejsc na świecie ma wciąż mało rozwinięte połączenia kolejowe. Terminale kolejowe są również stosunkowo mało liczne, co ogranicza możliwości rozładunku/załadunku. Problemem jest też rozstaw szyn – większy występuje np. w Europie, natomiast w części Azji funkcjonuje kolej wąskotorowa. Wymusza to konieczność przeładunku na części tras, co wydłuża czas dostawy i generuje dodatkowe koszty. Na szczęście odpowiednie planowanie pozwala w wielu przypadkach uniknąć takich sytuacji.
• Złożoność zarządzania – kompletna infrastruktura kolejowa składa się z wielu elementów, co wymaga wysokiego poziomu koordynacji między nimi, aby wszystko działało jak należy. Więcej pracy wymaga też organizacja takiego transportu – należy zadbać np. o przeładunek w miejscach o mniejszej gęstości tras kolejowych i przy zmianie rozstawu szyn.
• Wymagania regulacyjne – kolej podlega wielu regulacjom prawnym, zarówno międzynarodowym, jak i lokalnym (zwłaszcza gdy dane państwo nie ratyfikowało umów międzynarodowych). Mimo znacznego uproszczenia formalności dzięki wprowadzeniu Konwencji SMGS, w wielu miejscach wciąż trzeba dostosowywać się do różnych przepisów i zadbać o komplet dokumentów. Na szczęście główne trasy transportowe podlegają zunifikowanym regulacjom międzynarodowym i nie powinno z nimi być większych problemów.

Transport kolejowy w handlu międzynarodowym – podsumowanie

Mimo sporej konkurencji i tańszych alternatyw transport kolejowy pozostaje jedną z najważniejszych gałęzi spedycji międzynarodowej. Mało tego – jego rola jeszcze bardziej wzrosła, odkąd Chiny otworzyły się na zagranicznych partnerów handlowych i wprowadzono zunifikowane przepisy dotyczące międzynarodowych przewozów kolejowych. Powstał dzięki temu tzw. Nowy Szlak Jedwabny, który jest jedną z głównych arterii handlu z Państwem Środka. Choć z koleją wiążą się pewne wyzwania, jest to bez wątpienia bardzo dobra opcja nawet dla średnich i małych przedsiębiorstw – transport kolejowy jest stosunkowo tani, zwłaszcza gdy chodzi o przewozy na większe odległości. Doświadczony spedytor bez problemu zorganizuje udany transport kolejowy i da możliwość kompleksowej obsługi całego łańcucha dostaw.