Jednym z podstawowych systemów transportu miejskiego w wielu ośrodkach miejskich Europy jest tramwaj. Czym się różni zwykły tramwaj od szybkiego tramwaju i premetra?
Najważniejszą zaletą tramwaju jest niewątpliwie duża pojemność pojedynczego pojazdu, oraz fakt, że porusza się on często po wydzielonym torowisku – nie poddany jest zatem kongestii drogowej. Mówiąc w skrócie – nie stoi w korkach. Ten środek transportu przeżywa obecnie renesans. Po okresie rozkwitu motoryzacji, kiedy masowej likwidacji ulegały tory tramwajowe w miastach zarówno Polski, jak i Europy obecnie trwa rozbudowa linii istniejących oraz budowa sieci od podstaw. Znakomitym polskim przykładem może być Olsztyn, w którym to mieście tramwaje zniknęły w 1965 roku, a obecny układ tramwajowy został oddany do użytku w grudniu 2015 roku. Dziś, w dobie wysokiej konkurencyjności transportu indywidualnego i jednoczesnej potrzebie ograniczania liczby samochodów w miastach, władze starają się przekonać mieszkańców do korzystania z transportu zbiorowego. W miastach nieposiadających odpowiednich funduszy do budowy sieci metra jako konkurencję dla samochodów buduje się obecnie linie szybkiego tramwaju.
Najważniejszą cechą, jaka charakteryzuje szybki tramwaj jest jego prędkość komunikacyjna która wynosi nie mniej niż 24 km/h, często średnio ok. 27 km/h. Tak wysoka w warunkach miejskich szybkość wynika z udogodnień infrastrukturalnych jakie posiada każda linia. Zwykle jest to wydzielone z ruchu innych pojazdów torowisko, często bezkolizyjne z innym ruchem (także pieszym). Jeśli występuje przecięcie z innym kanałem transportowym (np. ulicą) szybki tramwaj posiada priorytet przejazdu poprzez wzbudzaną przez pojazd szynowy sygnalizację świetlną. W śródmieściach stosuje się także tunele tramwajowe, dzięki którym bezkolizyjnie i z wysoką prędkością tramwaj przemieszcza się przez miasto obsługując jego centrum. Odcinki takie określa się mianem premetro. W niektórych miastach liczba tuneli przywodzi na myśl sieć metra, jedynie tabor, jaki porusza się w nich wskazuje na system tramwajowy. Przykładem takiego miasta jest niemiecki Dortmund, gdzie występują krzyżowania się podziemnych linii tramwajowych na różnych poziomach wraz z wielopoziomowymi przystankami. Poza obszarem centrum tramwaje poruszają się po powierzchni, wzdłuż ulic wśród normalnego ruchu samochodowego.
Opisując infrastrukturę, jaka spotykana jest na trasach szybkiego tramwaju należy wspomnieć o torowisku – stosuje się łuki o dużych promieniach oraz buduje się torowisko typu kolejowego. Dzięki temu uzyskuje się prędkości maksymalne dochodzące do 70 km/h. Kolejną ważną kwestią jest rozlokowanie przystanków – przyjmuje się odległości międzyprzystankowe większe niż 500 metrów. Pozwala to na dłuższych odcinkach wykorzystać prędkość maksymalną.
Poznański Szybki Tramwaj
Polskim przykładem linii o wydzielonym, bezkolizyjnym torowisku charakteryzującej się wysoką prędkością komunikacyjną jest Poznański Szybki Tramwaj. Budowa linii na poznańskie osiedle im. Jana III Sobieskiego została zakończona w roku 1997, natomiast pełne jej wykorzystanie można dostrzec dopiero obecnie po dobudowaniu odcinka do przystanku Dworzec Zachodni (obecny przystanek tramwaju był niegdyś 7 peronem dworca Głównego). Bezkolizyjna trasa liczy 8,1 km długości, którą tramwaje pokonują w czasie 13 minut co daje wysoką prędkość komunikacyjną na poziomie 37 km/h. Poznań szeroko rozbudowuje swoją sieć tramwajową czego dowodem jest oddana do użytku w 2011 roku linia na Franowo, której część trasy przebiega w tunelu.
Niespotykanym dotąd w Polsce systemem jest tramwaj dwusystemowy, który w niektórych przypadkach również zaliczyć można do określenia szybki tramwaj. W mieście porusza się on po klasycznym torowisku tramwajowym, czasem wydzielonym od normalnego ruchu samochodowego, poza miastem natomiast wjeżdża na tory kolejowe. Wymusza to m.in. zmianę napięcia zasilającego pojazd, a także specjalną konstrukcję kół, która pozwala na poruszanie się zarówno po szynach kolejowych, jak i tramwajowych (szczególnie problem odczuwalny jest na rozjazdach). Tramwaj ten pozwala na szybki przewóz mieszkańców przedmieść do ścisłego centrum miasta bez konieczności zmiany środka transportu. Sieć taka występuje m.in. w niemieckim Karlsruhe.
Postępująca technologia transportu zapewne sprawi, że kolejne systemy transportowe ulegną znaczącym przemianom. W przyszłości popularniejsze staną się systemy PRT (Personal Rapid Trasit), jednak dziś to transport szynowy pozwala na szybkie i bezkolizyjne przemieszczanie się mieszkańców miast. Budowa trasy szybkiego tramwaju pozwala skutecznie konkurować z transportem indywidualnym, jednocześnie nie obciążając budżetu tak, jak budowa sieci metra. Zdecydowanie system ten jest najbliższą przyszłością wielu miast zarówno Polski, jak i Europy.