Każde miasto posiadające sieć tramwajową posiada także co najmniej jedną zajezdnię tramwajową, w zależności od rozległości sieci oraz liczby uruchamianych linii, a co za tym idzie, także pojazdów. Zajezdnie tramwajowe w polskich miastach są zróżnicowanej wielkości. W wielu z nich często tramwaje garażują w stosunkowo małych, przedwojennych obiektach, przez co mimo istnienia kilku zajezdni i tak występują problemy z miejscem nocowania tramwajów. W niektórych miastach rozmiary zajezdni są naprawdę imponujące. Gdzie znajdują się największe zajezdnie w Polsce?
Największa i najnowocześniejsza
Wspomniany we wstępie problem niewystarczającej ilości miejsca w małych, przedwojennych zajezdniach występował przez wiele lat w Poznaniu. Mimo, że w mieście były aż 4 zajezdnie tramwajowe, to nie były one w stanie pomieścić wszystkich pojazdów. Prowizorycznie zbudowano do odstawiania tramwajów tory odstawcze przy ulicy Budziszyńskiej. Nie poprawiło to jednak sytuacji. W 2010 roku zamknięto najstarszą zajezdnię przy ulicy Gajowej. Konieczna była zatem budowa nowego, znacznie większego obiektu. Taki powstał właśnie latach 2011-2014 w dzielnicy Franowo, w okolicy ulic Folwarcznej i Szwajcarskiej. Z dniem otwarcia 7 maja 2014 roku nowa zajezdnia zyskała status największej, a także najnowocześniejszej zajezdni tramwajowej w Polsce. Jak wyposażony jest nowy „dom” dla poznańskich tramwajów?
Zajezdnia Franowo została zlokalizowana na bardzo dużej powierzchni, wynoszącej 17 hektarów. Dla porównania inne poznańskie zajezdnie, znajdujące się przy ulicy Głogowskiej, zajmują tylko po 2,9 hektara. Sama hala postojowa w zajezdni Franowo zajmuje 2 hektary. Znajduje się w niej 15 torów, dzięki czemu schronienie przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi może znaleźć w niej aż 100 tramwajów o długości 35 metrów. Oprócz niej zajezdnia wyposażona jest jeszcze halę główną, gdzie możliwe jest serwisowanie tramwajów o długości nawet do 45 metrów. W tym miejscu należy zaznaczyć, że najdłuższe w Polsce tramwaje Pesa Krakowiak mają blisko 43 metry długości.
Najważniejszymi elementami zajezdni są jednak urządzenia służące do utrzymania pojazdów w czystości, a przede wszystkim w dobrym stanie technicznym. Jako najnowocześniejszy obiekt w kraju zajezdnia Franowo jest wyposażona m.in. w myjnię przejazdową, w której bieżące mycie tramwajów odbywa się „na biegu”, myjnię stacjonarną do dokładnego mycia tramwajów, tokarkę podtorową, lakiernię, stanowisko do laserowego badania profilu koła, a także stanowiska z podnośnikami do podnoszenia tramwajów i stanowiska do wykrywania płaskich miejsc na kołach tramwajowych celem szybkiego wykrycia i usunięcia tych negatywnie oddziałowujących na tabor i tory usterek.
Prawdziwą rewolucją w skali kraju jest jednak Depot Management System, czyli system zarządzania pracą zajezdni, która zastępuje człowieka na stanowiskach wymagających wykonywania rutynowych czynności. Jakie są możliwości systemu? DMS pozwala na ustawienie tramwajów na terenie zajezdni zgodnie z godzinami odjazdów konkretnych typów wagonów, wymaganych przez rozkład jazdy. Najbliżej wyjazdu z zajezdni staną wagony, które według rozkładu muszą ją opuścić jako pierwsze. Tramwaje niskopodłogowe są ustawiane tak, aby wyjechać wtedy, kiedy przewidziano kurs obsługiwany tego typu pojazdem. Jeśli któryś z wagonów będzie musiał zostać poddany naprawie, system automatycznie wybierze w jego miejsce inny, odpowiadający parametrami założeniom rozkładu jazdy. Jeżeli skład ulegnie awarii i będzie musiał wrócić do zajezdni, system kieruje go bezpośrednio do warsztatu naprawczego. Jeszcze w drodze do zajezdni, pracownicy warsztatu otrzymują informację, czego dotyczy usterka. Co ciekawe zajezdnia sama „pamięta” i kontroluje kiedy dany tramwaj powinien przejść obowiązkowy cykliczny przegląd. Zaletą DMS jest automatyczne ustawianie zwrotnic i kierowanie tramwajów na właściwy tor. Dzięki temu motorniczy nie musi zastanawiać się, gdzie powinien odstawić pojazd. Nie musi się także martwić o kolizje, ponieważ system zarządza ruchem pojazdów tak, aby ewentualnych kolizji uniknąć. Nad całą pracą systemu i zajezdni czuwa dyspozytor, który ma do dyspozycji duży, interaktywny ekran, na którym śledzi na bieżąco sytuację w zajezdni, a także ma możliwość podglądu parametrów każdego tramwaju i śledzenia jego lokalizacji na terenie zajezdni.
W zajezdni Franowo stacjonuje dziś około 100 składów tramwajowych. Stanowi ona zaplecze techniczne m.in. dla tramwajów Solaris Tramino, Duewag GT8 oraz GT8ZR, Moderus Beta, a także prototypowego tramwaju Moderus Gamma. Stacjonować mają tutaj także seryjnie produkowane dla Poznania tramwaje tego typu.
Gdzie wcześniej znajdowała się największa zajezdnia?
Przez wiele lat, bo od roku 1986 do roku 2014 mianem największej oraz najmłodszej zajezdni w Polsce szczyciła się zajezdnia „Telefoniczna” w Łodzi. Jej powstanie także związane było z niewystarczającą pojemnością innych, istniejących w mieście obiektów oraz brakiem możliwości poszerzenia i modernizacji dotychczasowej przy ul. Tramwajowej, znajdującej się w centrum miasta. Budowa zajezdni Telefoniczna trwała 8 lat, a jej uruchomienie miało miejsce dokładnie 15 marca 1986 roku. Obiekt ma powierzchnię 10 hektarów, czyli o 7 hektarów mniej niż poznańska zajezdnia Franowo. W jego skład wchodzi sześciotorowa hala przeglądowa oraz ośmiotorowa hala naprawcza. Na wyposażeniu zajezdni wchodzi także dwutorowa hala myjni. Do odstawiania tramwajów służy 28 torów zewnętrznych, zatem w przeciwieństwie do zajezdni Franowo tutaj większość składów nocuje „pod chmurką”.
W zajezdni Telefoniczna stacjonują w zasadzie wszystkie typy tramwajów eksploatowanych w tym mieście. To tutaj stacjonują także wszystkie jeżdżące po Łodzi tramwaje niskopodłogowe. Łączna liczba stacjonujących wagonów oscyluje w granicach 300. Warto pamiętać, że wiele wagonów rodziny 805Na połączonych jest w składy dwuwagonowe, zatem składów tramwajowych stacjonuje tu około 180. Po likwidacji zajezdni przy ul. Dąbrowskiego w 2011 roku zajezdnia Telefoniczna mimo swoich dużych rozmiarów ma problemy z pomieszczeniem wszystkich tramwajów, które na noc odstawiane są w każdym możliwym miejscu.
Czy powstaną większe zajezdnie?
Obecnie w Polsce w perspektywie długofalowej planowana jest budowa kilku nowych zajezdni tramwajowych, m.in. w Gdańsku, Wrocławiu czy Warszawie. Ciężko jednak na tę chwilę stwierdzić, czy będą one mogły powalczyć o miano największych zajezdni w Polsce. Mając na uwadze stały rozwój technologii bardziej pewne jest, że będzie trwała za to walka o miano najnowocześniejszej zajezdni tramwajowej w kraju. Na razie jeszcze przez co najmniej kilka lat mianem największego i najnowocześniejszego obiektu tego typu będzie mogła cieszyć się poznańska zajezdnia.
