Tramwaje pełnią w dużych miastach bardzo ważną funkcję. Mają obsługiwać duże potoki pasażerskie, aby odciążyć ruch na drogach i zapewnić atrakcyjny czas dojazdu pomiędzy punktem początkowym a docelowym. Czy we wszystkich miastach czas podróży tramwajem jest jednak atrakcyjny? Sprawdzamy z jakimi prędkościami poruszają się tramwaje w polskich miastach.
Raport dotyczący prędkości komunikacyjnych tramwajów w polskich miastach opublikował niedawno portal Puls Gdańska. Uwzględniono w nim 12 z 15 istniejących systemów tramwajowych w Polsce. Pominięte zostały sieci objęte remontami na znacznej części sieci: Częstochowę i Gorzów Wielkopolski, a także Toruń, w którym sieć połączeń funkcjonuje w znacznie ograniczonym zakresie (aktualnie funkcjonują tam tylko 2 z 5 linii dziennych).
Według branżowej literatury średnia prędkość komunikacyjna tramwajów wynosi zazwyczaj od 16 do 23 km/h. Szybki tramwaj, czyli tramwaj poruszający się po trasie bezkolizyjnej z ruchem drogowym i większych odległościach międzyprzystankowych od klasycznego tramwaju, powinien poruszać się ze średnią prędkością komunikacyjną od 24 do 27 km/h.
| Miejsce | Miasto | Prędkość komunikacyjna |
| 1 | Poznań | 20,8 km/h |
| 2 | Bydgoszcz | 20,5 km/h |
| 3 | Szczecin | 20,3 km/h |
| 4 | Olsztyn | 19,8 km/h |
| 5 | Warszawa | 18,9 km/h |
| 6 | Grudziądz | 18,8 km/h |
| 7 | Kraków | 18,8 km/h |
| 8 | GOP | 18,6 km/h |
| 9 | Wrocław | 17,8 km/h |
| 10 | Gdańsk | 17,1 km/h |
| 11 | Elbląg | 17,0 km/h |
| 12 | Łódź | 15,6 km/h |
Z przeprowadzonej analizy wynika, że najwyższe prędkości komunikacyjne tramwaje osiągają w miastach, w których znajdują się trasy szybkiego tramwaju. Na pierwszym miejscu znajduje się Poznań, gdzie średnia prędkość komunikacyjna tramwajów wynosi 20,8 km/h. W dużej mierze jest to zasługa trasy PST. Drugie miejsce zajęła Bydgoszcz, gdzie średnia prędkość wynosi 20,5 km/h. Jest to duża zasługa trasy na Fordon, na której zastosowano priorytety dla tramwajów na skrzyżowaniach Na trzecim miejscu znalazł się Szczecin, który posiada trasę szybkiego tramwaju do pętli Turkusowa.
Zaskakująco nisko w zestawieniu znalazł się Gdańsk, w którym tramwaje jeżdżą wolniej niż we Wrocławiu. Wrocław posiada znacznie więcej torowisk w jezdni niż Gdańsk, więcej skrzyżowań, a także bardzo zły stan torowisk. Mimo to znalazł się w rankingu wyżej od Gdańska, gdzie większość torowisk jest wydzielona z jezdni i wyremontowana. Oprócz braku priorytetów na skrzyżowaniach, na niekorzyść Gdańska zadział w tym wypadku jednakowy czas przejazdu na liniach tramwajowych niezależnie od pory dnia i tygodnia. Gdańskie tramwaje w niedzielne wieczory mają identyczny czas przejazdu jak w dni robocze o godzinie 15. Wrocław, dzięki różnicowaniu czasów przejazdu w zależności od pory dnia, osiągnął lepszą ogólną prędkość komunikacyjną i znacznie lepszą prędkość komunikacyjną poza szczytem.
Ostatnie miejsce w rankingu zajmuje Łódź, co zapewne dla większości miłośników transportu szynowego nie jest zaskoczeniem. Średnia prędkość komunikacyjna wynosi tutaj zaledwie 15,6 km/h i jest aż o 5 km niższa niż w Poznaniu.
Top 10 najszybszych linii
W rankingu najszybszych linii tramwajowych w Polsce znajdują się te, które poruszają się trasami szybkiego tramwaju. Aż 9 z 10 miejsc zajmują linie z Poznania, Bydgoszczy i Szczecina. Jedno miejsce zajęła warszawska linia nr 2, która na swojej krótkiej, 7-kilometrowej trasie, pokonuje liczący ponad 2-kilometrowy odcinek między przystankami, po moście Marii Skłodowskiej-Curie.
| Miejsce | Linia | Miasto | Prędkość komunikacyjna |
| 1 | 14 | Poznań | 27,6 km/h |
| 2 | 2 | Warszawa | 27,2 km/h |
| 3 | 15 | Poznań | 26,7 km/h |
| 4 | 8 | Szczecin | 25,6 km/h |
| 5 | 5 | Bydgoszcz | 25,2 km/h |
| 6 | 16 | Poznań | 25,1 km/h |
| 7 | 7 | Szczecin | 25,0 km/h |
| 8 | 12 | Poznań | 24,2 km/h |
| 9 | 7 | Bydgoszcz | 24,0 km/h |
| 10 | 1 | Poznań | 23,7 km/h |
Dlaczego prędkość komunikacyjna jest ważna?
Wysoka prędkość komunikacyjna przekłada się nie tylko na atrakcyjność transportu tramwajowego, ale także na koszty jego funkcjonowania. Tramwaj poruszający się z wyższą prędkością przyciągnie większą liczbę pasażerów. Jeśli będzie odpowiednio wysoka, będzie w stanie przekonać część użytkowników samochodów do zmiany środka transportu na tramwaj.
Tramwaj poruszający się z wyższą prędkością komunikacyjną jest także bardziej opłacalny. Prof. Olgierd Wyszomirski przeprowadził analizę dla jednej z gdańskich linii tramwajowych. Wynika z niej, że gdyby zwiększyć średnią prędkość tej linii o 2 km/h, do obłsugi tej samej liczby kursów można byłoby wykorzystać jeden pojazd mniej. Wykorzystanie mniejszej liczby pojazdów do wykonania takiej samej pracy przewozowej przynosi oszczędności z tytułu braku zakupu dodatkowych pojazdów, mniejszego kosztu eksploatacji pojazdów i niższe koszty wynagrodzeń pracowników.
Jak podnosić prędkość komunikacyjną?
W celu podnoszenia prędkości komunikacyjnej tramwajów poszczególne miasta stosują różne metody. Do najpopularniejszych należą:
- stosowanie priorytetów w sygnalizacji świetlnej dla tramwajów na skrzyżowaniach;
- budowa tras o cechach szybkiego tramwaju (brak kolizji z ruchem drogowym, duże odległości między przystankami);
- różnicowanie czasu przejazdów w zależności od pory dnia;
- stosowanie przystanków na żądanie w mniej uczęszczanych lokalizacjach;
- remonty wyeksploatowanych torowisk;
- analiza rzeczywistych czasów przejazdu i optymalizacja rozkładów jazdy;
- budowa torowisk wydzielonych z jezdni;
- zakupy taboru niskopodłogowego, zakupy taboru z dużą liczbą drzwi, skracające czas wymiany pasażerskiej na przystankach
Pełny raport dotyczący prędkości komunikacyjnych tramwajów w polskich miastach znajduje się w portalu Puls Gdańska.