Wagony sypialne eksploatowane w PKP IC

Na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat widoczna jest malejąca rola wagonów sypialnych w przewozach podróżnych na polskiej kolei. Mimo wyraźnie malejącego wykorzystania wagonów tego typu, w dalszym ciągu można spotkać w ruchu wagony o różnym standardzie wykończenia wnętrza. Jakie typy wagonów eksploatowane są przez narodowego przewoźnika oraz jakiego standardu może oczekiwać podróżny wybierający się w podróż wagonem sypialnym?

Od kilkudziesięciu lat podstawę parku taborowego wagonów sypialnych stanowią pojazdy produkcji NRDowskich zakładów w Goerlitz i Bautzen. Mimo, że mają za sobą ponad trzydzieści lat eksploatacji, wciąż można spotkać je bez problemu w większości krajowych pociągów nocnych, prowadzących w składzie wagony sypialne. Dostawy poszczególnych wagonów odbywały się w partiach po kilkadziesiąt sztuk przez kilkanaście lat. Oznaczane są poprzez nazwę zakładu i ostatnie dwie cyfry z roku, w którym zostały wyprodukowane. Polskie Koleje Państwowe nabyły następujące typy wagonów:
-Goerlitz67
-Goerlitz75
-Goerlitz77
-Goerlitz81
-Bautzen86

Poza wagonami Goerlitz67 i Goerlitz75 pozostałe typy wagonów eksploatowane są do dziś. Poza rokiem produkcji wagony nie posiadały poważnych różnic konstrukcyjnych. Wszystkie posiadały 10 przedziałów wyposażonych w 3 łóżka, stolik, umywalkę, szafkę z lustrem i oświetleniem, miejsce na bagaż, a także jeden przedział służbowy zabudową kuchenną dla konduktora, 2 toalety. Obecnie, wnętrza wagonów pod względem wizualnych często bardzo różnią się ze sobą, niezależnie od typu wagonów, ze względu na poddanie wszystkich pojazdów różnorakim modernizacjom.

Do dnia dzisiejszego po Polsce jeżdżą wagony zbliżone wyglądem do początków eksploatacji, tj. posiadające drewnopodobne wyłożenie ścian, skajowe rolety, zasłonki. Ciekawostką jest, że w dalszym ciągu w użytku pozostaje całkiem spora liczba wagonów wyposażonych w ogrzewanie wodne, gdzie źródłem ciepła jest piec opalany węglem. Takie rozwiązanie sprawia, że wagon posiada niezależne od lokomotywy źródło ogrzewania i jest wstanie utrzymać ciepło nawet w wypadku braku napięcia w sieci trakcyjnej lub awarii pojazdu trakcyjnego, a także podczas postoju wagonu na bocznicy. Miało to szczególne znaczenie w czasach, kiedy wagony te kursowały m.in. do Moskwy i Sankt Petersburga, gdzie surowe warunki klimatycznie niejednokrotnie groziły na przykład utknięciem pociągu w zaspach śnieżnych. Obecnie linie w tamtym kierunku nie są już obsługiwane tym taborem a warunki klimatyczne w Polsce nie wymuszają stosowania niezależnego źródła ogrzewania.

Wagonów mało, a modyfikacji wiele
Wagony w latach 1998-2007 poddawano różnorakim modernizacjom, których głównymi wykonawcami były zakłady PESA Bydgoszcz (przed 2001 rokiem ZNTK Bydgoszcz) i ZNTK Mińsk Mazowiecki. W zależności od roku modernizacji różne były ich zakresy oraz wystroje wnętrz. W ten sposób do niedawna można było spotkać, oprócz wagonów o klasycznym wystroju z drewnopodobnymi okładzinami ścian, wagony o beżowej, zielonej, różowej, pomarańczowo-różowej, szarej kolorystyce wnętrza. Dziś dominują wagony o szaro-żółtej kolorystyce wnętrza. Ponadto można spotkać wagony o wnętrzu zbliżonym do klasycznego. W Gdyni Leszczynkach stacjonuje do dziś czynny wagon w kolorystyce pomarańczowej. W Krakowie stacjonuje zaś co najmniej jeden sprawny wagon wnętrzu utrzymanym w kolorystyce miętowej. Najbardziej niecodzienne wagony o różowych wnętrzach zostały wycofane z eksploatacji, bądź poddane kolejnym zmianom wystroju w okolicach 2016 roku. Od 2005 roku modernizacje wagonów zaczęły zwiększać swój zakres, dzięki czemu część wagonów zyskała nowe, automatyczne, odskokowo-przesuwne drzwi wejściowe. Dodatkowo podjęto próby zastąpienia pieca węglowego innym źródłem ciepła. W ten sposób powstały prototypowe rozwiązania z podgrzewaniem wody przez piec elektryczny, który do pracy potrzebuje napięcia 3000V.

Najczęściej spotykaną modernizacją omawianych wagonów jest partia czterdziestu sztuk wagonów zmodernizowanych przez zakłady PESA Bydgoszcz oraz ZNTK Mińsk Mazowiecki w 2008 roku. Od poprzednich modernizacji wagony te różnią się likwidacją pary drzwi wejściowych z jednej strony wagonu, montażem elektronicznych wyświetlaczy wewnątrz i na zewnątrz pojazdu, informujących o relacji i trasie pociągu, zabudową gniazdek 230V, modernizacją układu grzewczego poprzez zastąpienie wody glikolem, posiadającym lepsze właściwości cieplne, podgrzewanym za pomocą elektrycznego pieca z dwoma grzałkami zasilanymi prądem stałym o napięciu 3000V. Z 40 wagonów jeden, należący do wagonowni Gdynia Leszczynki, uległ latem 2015 roku wypadkowi na stacji Lublin, gdzie podczas manewrów uderzył w kozioł oporowy. W wyniku zdarzenia uległa deformacji rama wagonu, co automatycznie uniemożliwiło jego eksploatację. Po długim postoju na stacji technicznej Warszawa Grochów ów wagon wrócił do Gdyni, gdzie oczekuje dalszych decyzji.

Wagony powyższych typów stacjonują w miejscach lokalizacji oddziałów WARSu, zajmującego się ich obsługą: Krakowie, Gdyni, Szczecinie, a także we Wrocławiu. Warto nadmienić, że Wrocław jest wydziałem zamiejscowym krakowskiego oddziału WARS. Do grudnia 2017 roku stacjonowały też w wagonowni Warszawa Grochów, jednak wraz ze zmianą rocznego rozkładu jazdy jedynym pociągiem nocnym z wagonami sypialnymi, zestawianymi przez tę stację został pociąg EN „Chopin” do Wiednia, Pragi i Budapesztu, do obsługi którego skierowano wagony innych typów. W związku z tym wagony produkcji NRD stopniowo stacjonujące dotychczas w Warszawie są stopniowo przekazywane do innych oddziałów. Najstarszym eksploatowanym w Polsce wagonem sypialnym jest wagon typu Goerlitz77 o numerze 5251 70-80 011-0, należący do wagonowni Gdynia Leszczynki, kursujący w pociągach TLK „Karpaty” z Gdyni do Zakopanego i Przemyśla oraz w pociągu TLK „Rozewie” z Gdyni do Szklarskiej Poręby.

Mimo przestarzałej konstrukcji, wagony te do dziś kursują w relacjach zagranicznych. W rozkładzie jazdy 2017/2018 można spotkać je w relacji Gdynia Główna – Lwów. Warto dodać, że linię tę obsługują zazwyczaj klasyczne wagony o drewnopodobnym wystroju wnętrza i posiadające czynny piec węglowy.

Wagony made in Poland
Oprócz wagonów produkcji niemieckiej PKP Intercity posiada niewielką ilość wagonów produkcji polskiej. Są to trzy typy wagonów o nowocześniejszej niż wyżej omówione pojazdy, konstrukcji: 306Ab, 305Ad oraz 308A.

Wagony typu 306Ab w liczbie czterech sztuk powstały w zakładach PESA Bydgoszcz w wyniku przebudowy wagonów z miejscami do siedzenia w 2003 roku. Są to wagony osadzone na nowoczesnych wózkach, wyposażonych w ciche hamulce tarczowe, zwiększające komfort nocnych podróży. Ponadto wyposażono je w klimatyzację, ogrzewanie elektryczne, a także dwa przedziały o podniesionym standardzie, wyposażone w indywidualne łazienki z prysznicami, telewizory z odtwarzaczem DVD i słuchawkami oraz dwoma łóżkami. Pozostałe 8 przedziałów jest wyposażonych podobnie jak w wagonach produkcji niemieckiej. Każdy przedział wyposażony jest w gniazdka 230V. Jak każdy wagon sypialny te również posiadają przedział służbowy z zabudową kuchenną dla konduktora. Najważniejszym elementem wagonów są jednak specjalne wózki wyposażone w system SUW2000, umożliwiający zmianę rozstawu kół z europejskiego 1435mm na rosyjski 1520mm, podczas jazdy, bez konieczności czasochłonnej wymiany wózków jezdnych na specjalnych podnośnikach, zlokalizowanych na granicy państw. Zastosowane rozwiązanie pozwoliło na skrócenie czasu przejazdu z Polski do krajów byłego ZSRR. Kursowały w pociągach Relacji Kraków-Lwów/Kijów-Kraków. Od 2014 roku wagony są wyłączone z eksploatacji i oczekują przeprowadzenia napraw okresowych. Wszystkie stacjonują w Krakowie.

Kolejnym przedstawicielem wagonów sypialnych polskiej konstrukcji są wagony typu 305Ad, wyprodukowane w 2004 roku przez Fabrykę Pojazdów Szynowych w Poznaniu w liczbie 10 sztuk. Wagony te mają bardzo podobne wyposażenie jak opisane wyżej wagony typu 306Ab, a także posiadają nowoczesne wózki z hamulcami tarczowymi, dostosowane do prędkości maksymalnej 200km/h, zapewniające cichą pracę i wysoki komfort podróży. Początkowo kursowały w pociągu Euro Night „Jan Kiepura” z Warszawy Wschodniej do Amsterdamu, skróconego z czasem do Kolonii. Po likwidacji tego pociągu w grudniu 2016, wagony te przejęły obsługę tras pociągu Euro Night „Chopin”: Warszawa – Praga, Warszawa – Budapeszt oraz Warszawa – Wiedeń. Od grudnia 2017 roku do obsługi relacji Warszawa – Praga skierowano wagony kolei czeskich, zatem aktualnie wagony 305Ad można spotkać tylko w relacjach Warszawa – Wiedeń i Warszawa – Budapeszt. Wszystkie wagony stacjonują w wagonowni Warszawa Grochów. Wszystkie egzemplarze pozostają do dziś w użytku.

W latach 2015-2016 na polskich torach zaczęły pojawiać się wagony nowego typu 308A, wyprodukowane przez zakłady PESA Bydgoszcz. W rzeczywistości jest to bardzo głęboka modernizacja wagonów produkcji NRD typu Goerlitz77, Goerlitz79 i Goerlitz81. Ze starych pojazdów pozostały jednak jedynie ramy i pudła wagonów, również poddane modyfikacjom. Dzięki modernizacji uzyskały nowe wózki z zawieszeniem pneumatycznym i cichymi hamulcami tarczowymi, jedną parę drzwi wejściowych odskokowo-przesuwnych, elektroniczny System Informacji Pasażerskiej w postaci wyświetlaczy zewnętrznych i wewnętrznych, klimatyzację przestrzeni pasażerskiej, gniazdka 230V, ogólnodostępny prysznic, przedział przystosowany do podróży osób niepełnosprawnych, a także monitoring. Wagon posiada także 8 przedziałów trzymiejscowych oraz przedział z aneksem kuchennym dla konduktora, a także dwie toalety, jednak uzyskały one zupełnie nową aranżację względem wagonów produkcji NRD. Powstało 10 takich wagonów i stacjonują w Szczecinie. Obsługują pociągi nocne kursujące w ciągu Przemyśl – Kraków – Wrocław – Poznań – Szczecin, ze względu na związanie projektem unijnym, z którego dofinansowano ich modernizację.