Wagony piętrowe na polskich torach dziś

W ciągu ostatnich 30 lat liczba wagonów piętrowych eksploatowanych na polskich torach drastycznie zmalała. Przez dziesięciolecia pasażerom służyły aż 473 zespoły kultowych już dziś wagonów serii BHP produkcji zakładów w Goerlitz. Dziś wagony piętrowe pełnią już znacznie mniej ważną rolę. Zmieniła się także struktura parku taborowego.

Jednym z najważniejszych wydarzeń w historii wagonów piętrowych było definitywne wycofanie w czerwcu 2018 ostatnich dwóch czynnych zespołów wagonów serii BHP, które pełniły służbę na polskich torach przez 59 lat. Szerzej o tym wydarzeniu pisaliśmy tutaj. Obecnie wagony zostały odkupione od Przewozów Regionalnych przez ASO Mieczkowski i przetransportowane do bazy nowego właściciela w Inowrocławiu, gdzie przejdą naprawę poziomu P5. Po przeprowadzonej naprawie planuje się wykorzystywać je do obsługi pociągów turystycznych. W liniowym ruchu pozostało jeszcze kilka typów wagonów piętrowych, które prezentujemy poniżej.

Wagony Goerlitz88/89
Pod koniec lat 80. Polskie Koleje Państwowe zakupiły 160 sztuk nowych wagonów piętrowych dostosowanych do kursowania z prędkością 120 km/h. W przeciwieństwie od użytkowanych już zespołów wagonów piętrowych BHP miały to być pojedyncze wagony, które można dowolnie łączyć bez konieczności zjazdu na warsztat. Wagony Goerlitz88/89 są osadzone na dwóch dwuosiowych wózkach i wyposażone w ciche hamulce tarczowe, zapewniające niespotykany wówczas na polskich torach komfort podróży. Dostawy wagonów odbywały się w dwóch transzach. W 1988 roku dostarczono pierwsze 45 sztuk, zaś w 1989 roku pozostałe. W latach 2003 – 2004 trzydzieści wagonów tego typu przeszło naprawę główną w zakładach PESA Bydgoszcz S.A. Podczas modernizacji dokonano modernizacji wnętrza z wymianą foteli, a także wymianą okien na dolnym pokładzie na wklejane.

Do dnia dzisiejszego pozostało zaledwie kilkanaście czynnych wagonów. Mimo stosunkowo młodego wieku i wysokiego komfortu jazdy obsługę pociągów regionalnych przejęły znacznie mniej zaawansowane technologicznie zespoły serii EN57, które są tańsze w eksploatacji od klasycznych składów złożonych z lokomotywy i wagonów.

Dziś czynnych pozostaje około 12 wagonów, zaś około 6 oczekuje lub jest w trakcie napraw P4. Wszystkie są własnością Przewozów Regionalnych. Przydzielone są przede wszystkim do stacji Chojnice, ale także Leszno i Olsztyn. Włączane są między innymi w składy pociągów w relacji Poznań – Leszno – Wrocław – Szklarska Poręba, Piła – Krzyż. W sezonie wakacyjnym obsługują pociągi kursujące w relacji Chojnice – Hel oraz Gdynia – Hel. Sporadycznie kursują w składach zastępczych za spalinowe zespoły trakcyjne w okolicach węzła chojnickiego i olsztyńskiego. Ponadto wykorzystywane są do obsługi pociągów specjalnych, m.in. pociągu Transcassubia uruchamianego z okazji corocznego zjazdu Kaszubów, pociągów z transportami wojskowymi i pociągów transportujących kibiców na mecze piłki nożnej.

Wagony Bombardier Twindexx
W 2007 roku Koleje Mazowieckie zamówiły 37 wagonów piętrowych nowej generacji do obsługi połączeń w województwie mazowieckim charakteryzujących się największą frekwencją. W ramach zamówienia w 2008 roku dostarczono do przewoźnika 26 wagonów doczepnych oraz 11 sterowniczych. 3 lata później do wagonów dołączyło 11 lokomotyw serii EU47, dzięki czemu nowe wagony piętrowe eksploatowane są w systemie push&pull. Podczas kursu w jedną stronę wagony są ciągnione przez lokomotywę, zaś w drodze powrotnej są przez nią pchane. Pociąg wówczas jest sterowany z wagonu sterowniczego.

Same wagony wykonane zostały w zakładach firmy Bombardier w Goerlitz. W tym samym miejscu 20 lat wcześniej wyprodukowano opisane wyżej wagony Goerlitz88/89. Egzemplarze wyprodukowane dla Kolei Mazowieckich są dostosowane do kursowania z prędkością do 160 km/h. Wyposażono je w klimatyzację, monitoring system informacji pasażerskiej oraz dwie pracy szerokich, automatycznych drzwi wejściowych, ułatwiających wymianę pasażerów. Składy złożone w wagonów Twindexx obsługują pociągi przyspieszone Kolei Mazowieckich na terenie województwa mazowieckiego. Ponadto w wakacje obsługują pociąg „Słoneczny” kursujący na trasie Warszawa Zachodnia – Gdynia Główna – Słupsk – Ustka.

Wagony Pesa SunDeck
W 2014 roku Koleje Mazowieckie postanowiły poszerzyć swój park wagonów piętrowych. W tym celu zakupiono kolejne 22 wagony. Tym razem przetarg wygrała jednak polska firma PESA Bydgoszcz S.A. W 2015 roku dostarczono do przewoźnika 20 wagonów środkowych oznaczonych jako typ 416B oraz 2 sterownicze oznaczone jako typ 316B. Są to pierwsze wagony piętrowe polskiej produkcji. Dostosowane są do poruszania się z prędkością 160km/h i wyposażone m.in. w klimatyzację, wózki z hamulcami tarczowymi i stabilizatorem kołysania, monitoring, system informacji pasażerskiej, a także toalety dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych i spełniające wymogi TSI PRM. Co ważne, wagony są kompatybilne z wagonami firmy Bombardier w dwóch konfiguracjach:
– wagon sterowniczy oraz lokomotywa są produkcji Pesy, zaś środkowe Bombardiera,
– wagon sterowniczy i lokomotywa są produkcji Bombardiera, zaś wagony środkowe Pesy.

Wagony SunDeck można spotkać obecnie w pociągach przyspieszonych Kolei Mazowieckich z Warszawy do Radomia, Dęblina, Płocka i Działdowa.

Czy będą kolejne zakupy?
W najbliższej przyszłości nie przewiduje się zakupów nowych wagonów piętrowych przez polskich przewoźników. Kilka lat temu zakup tego typu wagonów planowało PKP Intercity do obsługi pociągów z Warszawy do Łodzi. Wizje zakupu takich wagonów snuły także władze województwa pomorskiego. Obecnie nie istnieją jednak żadne konkretne plany zakupowe dotyczące pojazdów tego typu. Ciężko jest także przewidywać czy snute gdzieniegdzie nieśmiałe plany doczekają się kiedykolwiek realizacji. W związku zarówno rozwój parku wagonów piętrowych jak i rozwój polskiej konstrukcji Pesa SunDeck stoi pod znakiem zapytania.